به منظور پیشگیری از خطر؛
شناسایی گل فشان های منطقه هرمزگان توسط پژوهشگران کشور
گردو دانلود: پژوهشگران کشور در صدد هستند با شناسایی گل فشانهای مدفون در منطقه مکران، از به وجود آمدن خطرات در حاشیه این مناطق جلوگیری نمایند.
دکتر محمد مختاری رییس کارگروه سونامی منطقه شمال غرب اقیانوس هند وابسته به یونسکو در مورد گلفشان ها به خبرنگار مهر اظهار داشت: گلفشان، پدیده ای طبیعی است که طی آن گل ولای از زیر زمین به شکل چشمه وار به سطح زمین می رسد و شکل ماهوری بخود می گیرد.
وی اضافه کرد: گل فشان یکی از عوارض ژئومورفولوژی و زمین شناسی است که از یک یا چند دهانه آتشفشانی تشکیل شده و بطور مداوم گل سردی از آن به خارج پرتاب و روان شده و با انباشته شدن روی هم، کم کم مخروط های کوچک و بزرگی را تشکیل می دهد.
وی با اعلان اینکه برخی معتقدند گل فشان پدیده ای در رابطه با کارهای آتش فشانی است، اما اغلب دانشمندان معتقدند این پدیده خاستگاه غیر آتشفشانی دارند، اظهار داشت: حدود ۲۰۰۰ گلفشان در جهان شناسایی شده و انتظار می رود که این تعداد بطور قابل توجهی افزایش یابد. تخمین زده می شود که تعداد گلفشان های زیردریایی بین ۷۰۰۰ تا یک میلیون برسد.
وی اظهار داشت: در ۴۴ منطقه دور از ساحل و نواحی کم عمق فلات قاره نزدیک به ۱۱۰۰ گل فشان و در ۲۱ منطقه فراساحل و عمیق دریا نزدیک به یکصد هزار گل فشان در جهان شناسایی شده است که با ادامه اکتشافات در اعماق دریا، انتظار می رود این تعداد بطور قابل توجهی افزایش یابد. در ایران، گل فشان ها بیشتر در جلگه های ساحلی دریای خزر و به ویژه دریای عمان دیده می شود.
وی اضافه کرد: در ایران نیز، گل فشان ها بیشتر در جلگه های ساحلی دریای خزر و به ویژه دریای عمان دیده می شود. تنها در استان هرمزگان تا حالا نزدیک به ۳۰ گل فشان بزرگ و کوچک فعال در شرق تنگه هرمز در محدوده کوه گوک و ۶ گل فشان در محدوده روستاهای گتان و توجک گزارش شده است.
وی اضافه کرد: بزرگترین گل فشان بنام آریانا، دارای مخروطی با ارتفاع ۷۳ متر از سطح زمینهای اطراف در محدوده روستای گتان و کوچکترین آن دارای مخروطی با ارتفاع کمتر از یک متر در محدوده کوه گوک واقع شده است.
عضوهسته سونامی و زمین لرزه، دانشگاه هرمزگان و مجری طرح شناسایی خطرات سونامی در منطقه مکران افزود: این پدیده ها بهم وابسته هستند برای اینکه فعالیت گسل هم می تواند سبب رخداد زمین لرزه و سونامی شود و هم این که معبری برای توسعه و رشد گل فشان ها بوجود آورد.
عضو کارگروه تدوین ضوابط و مسئول کمیته سونامی سازمان بنادر و دریانوردی افزود: ضرورت توجه به گل فشان ها بعنوان یک مخاطره طبیعی زمین شناسی، همیشه مورد توجه بوده است. برای اینکه هر چند ابعاد گلفشان در سطح زمین ممکنست کوچک به نظر برسد اما برمبنای اطلاعات ژیوفیزیکی، تنوره اصلی این پدیده که در زیر زمین مدفون است بطور معمول به چندین کیلومتر می رسد.
گل فشانهای شناسایی شده در منطقه مکران
رئیس کارگروه منطقه شمال غرب اقیانوس هند وابسته به یونسکو بیان کرد: حضور گل فشان در هر منطقه نشانه فعالیت زمین ساخت آن منطقه است. گل فشان های رخنمون یافته در سطح زمین بسادگی قابل شناسایی هستند و به عنوان جاذبه گردشگی نیز محسوب می شوند. در صورتیکه گل فشان هایی که هنوز به سطح نرسیده اند شناسایی آنها کار مشکلی است و نیاز به استفاده از برداشت داده های ژئوفیزیکی دارد.
وی اشاره کرد: بدین سبب راه اندازی مناطق مسکونی یا صنعتی در موقعیت هایی که گل فشان های مدفون محتمل است، بسیار مخاطره آمیز خواهد بود.
گل فشانهای شناسایی شده در منطقه مکران
وی اظهار داشت: بر این أساس در مناطق ساحلی مکران که بدلیل زمین ساخت فعال گل فشان ها حضور دارند بایستی پیش از راه اندازی مناطق مسکونی و صنعتی، در کنار مطالعه سایر مخاطرات طبیعی، شناسایی خطر گل فشان ها صورت گیرد و پیش بینی های لازم لحاظ شود تا از بروز بحران در آینده جلوگیری شود.
مختاری اشاره کرد: باتوجه به اهمیت موضوع در بررسی مخازن هیدروکربوری، مخاطرات محیطی و زیست محیطی، اقتصادی، مسکونی و غیره، مرکز پژوهشی سونامی و زمین لرزه ی دانشگاه هرمزگان درحال طراحی و اشتراک طرح های تحقیقی مرتبطی با همکاران و پژوهشگران مؤسسات ملی و بین المللی است تا بتوان با شناخت و معرفی بیشتر این پدیده زمین شناسی، قدم های مثبت و مفیدی در توسعه پایدار مکران برداشت.
شناسایی گل فشانهای منطقه مکران توسط پژوهشگران کشور
وی اضافه کرد: همچون اقداماتی که در رابطه با پروژه مکران و در جهت شناسایی گل فشان های این منطقه صورت گرفته است، برداشت داده های ثقل سنجی (یا گرانیسنجی) است تا با تفسیر و تحلیل این داده ها بتوان محل قرارگیری گل فشان های مدفون را مشخص کرد.
به گفته مختاری، این مطالعات در بخش مشخصی از مکران ایران، بوسیله متخصصان هسته ی پژوهشی سونامی و زمین لرزه دانشگاه هرمزگان درحال بررسی است. در صورت صحت سنجی محل گل فشان های شناسایی شده در مکران با مطالعات صحرایی، در نظر است که در آینده منطقه ساحلی مکران بطور کامل با برداشت های ژئوفیزیکی پوشش داده شود تا موقعیت تمامی گل فشان ها مدفون در منطقه شناسایی شود.
وی افزود: این روش در کنار سایر روش های ژئوفیزیکی نقش قابل توجهی در شناسایی و دستیابی به اطلاعات دقیق از موقعیت این پدیده خطرآفرین خواهد داشت و منجر به کاهش خسارات زیست محیطی و جانی-مالی ناشی از آن می شود. امید است که بتوان در آینده نزدیک با کمک مؤسسات بین المللی به ویژه بخش علوم زمین سازمان یونسکو به نتایج نوینی دست یافت.
همکاری دانشگاه هرمزگان در حوزه شناسایی گل فشان های مدفون در منطقه مکران
وی اضافه کرد: از آنجائیکه مطالعه و بررسی گل فشان های ناحیه مکران در مقیاس گسترده انجام نشده است، بنا بر این شناسایی گل فشان ها یکی از برنامه تعیین شده در مرکز پژوهشی سونامی و زمین لرزه دانشگاه هرمزگان قرار گرفت.
مختاری افزود: در این برنامه علاوه بر مطالعات انجام شده در سطح ملی و بین المللی، روش های شناسایی گل فشان های مدفون که می تواند یکی از مخاطرات توسعه مکران باشد درحال بررسی و پیشنهاد است. این روش ها در دیگر نقاط جهان به نتایج مطلوب و مناسب دست یافته است.
وی با اعلان اینکه در نهایت نتایج و اطلاعات حاصل از این مطالعات در اختیار ادارات و سازمان های مرتبط مانند استانداری ها، مراکز تحقیقاتی، سازمان بنادر و دریانوردی، دفاتر مهندسین مشاور، مراکز توسعه اقتصادی-رفاهی و سایر کاربران قرار خواهد گرفت، اظهار داشت: به این واسطه خسارات جانی-مالی ناشی از عدم توجه به این پدیده را می توان به حداقل رساند.
مختاری مسئول پیش بینی زمین لرزه هسته پژوهشی سونامی و زمین لرزه گفت: می توان گفت باتوجه به اینکه فعال شدن این گل فشان ها در نتیجه فعال شدن زمین لرزه و زمین ساخت فعال منطقه است و از طرف دیگر سازوکار مشخصی برای شناسایی دقیق زمان وقوع زمین لرزه وجود ندارد، از ین جهت، نمی توان بطور دقیق فعال شدن این پدیده زمین شناسی را پیش بینی نمود ولی با شناسایی موقعیت آنها و به کارگیری راهکارهای به صرفه و بهینه از خسارات ناشی از آن می توان جلوگیری کرد.
به گفته وی، پروژه سونامی شناسی مکران و در کنار آن شناسایی محل و موقعیت گل فشان ها مدفون بیش از یک سال است که درحال تکمیل و انجام بوده و انتظار می رود با تهیه منابع مالی و حمایتی لازم بتوان در سالهای آتی به نتایج مطلوب و دلخواه دست یافت.
وی با اشاره به اینکه این مطالعات در کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی مثمرثمر خواهد بود اظهار داشت: بر طبق برنامه های توسعه ملی-بین المللی که برای منطقه مکران در نظر گرفته شده است و از طرف دیگر باتوجه به قرارگیری آن در اقیانوس هند و دسترسی به مسیرهای تجاری و اقتصادی جهان، عدم توجه به این مطالعات هر گونه سرمایه گذاری و توسعه را با خطر روبه رو خواهدنمود. پس جهت اطمینان از هرگونه پیشرفت و توسعه در این ناحیه، این پدیده مخاطره آمیز بایستی مورد توجه قرار گیرد.
در ادامه دکتر مهدی مسعودی مدیر هسته سونامی و زمین لرزه دانشگاه هرمزگان نیز به خبرنگار مهر اظهار داشت: پدیده گلفشان در منطقه خزر ـ آذربایجان و نیز محدوده مکران و سواحل دریای عمان به وفور یافت می شود. در محدوده خزر ـ آذربایجان وجود پوشش رسوبی جوان و بسیار ضخیم شرایط ناپایدار مکانیکی را مهیا ساخته است. از طرفی بیشتر زمین لرزه های منطقه در پوشش رسوبی رخ می دهند و این امر تشکیل گل فشان ها را شدت بخشیده است.
وی افزود: از سال ۱۸۱۰ میلادی، تا حالا ۲۰۰ فوران در ۵۰ گلفشان در قلمرو جمهوری آذربایجان رخ داده و این فوران ها بدلیل ورود گاز از بخش های عمیق، عموما با انفجار شدید هم راه است.
مسعودی از منظر زمین ساختی در منطقه مکران و سواحل دریای عمان اظهار داشت، فشار جانبی ناشی از فرورانش ورقه عربستان به زیر ایران، درکنار ضخامت زیاد رسوبات جوان و گسلهای فراوان در منطقه ساحلی و دریایی، بستر مناسبی برای وقوع پدیده گلفشان فراهم نموده است. بطوریکه تا حالا بیش از ۱۰۰ گلفشان در این محدوده شناسایی شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب