یافته های یك تحقیق نشان داد؛
مواجهه خوشه سازی دانش بنیان ها با چالش های فرهنگی، اجرایی و حقوقی
به گزارش گردو دانلود، بررسی چالش های خوشه سازی شرکتهای دانش بنیان نشان داده است که خوشه سازی این شرکت ها با چالش های فرهنگی، اجرایی و حقوقی قانونی روبرو است که تنها میتوان با برنامه ریزی همگرا آنرا حل کرد.
به گزارش گردو دانلود به نقل از مهر، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی چالشها و راهکارهای سیاستی خوشه سازی شرکتهای دانش بنیان را بررسی کرد. در خلاصه مدیریتی این گزارش آمده است: «خوشه ها مجموعه هایی فعال در یک گرایش از کسب و کار هستند که در یک منطقه جغرافیایی متمرکز شده اند و از چالشها و فرصت های مشترکی برخوردار می باشند. خوشه های دانش بنیان بعنوان دسته ای از خوشه های کسب و کار می توانند با قرار گرفتن در زنجیره ارزش، نقش و جایگاه خویش را در آرایش نهادی خوشه ها با هدف ارتقای کیفیت و بهره وری محصولات بیابند. خوشه های دانش بنیان در کشور ما برحسب زمینه فعالیتهای مختلفی از قبیل کشاورزی و فناوری های زیستی، دارو، درمان و پزشکی، محصولات شیمیایی پیشرفته، ماشین آلات پیشرفته، برق و لیزر و فناوری اطلاعات و ارتباطات قابل تعریف هستند. یافته های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نشان داده است که مشکلات و مسائلی که به صورت عمومی و کلی در راه خوشه سازی صنعتی وجود دارد، بر فرآیند خوشه شدن شرکتهای دانش بنیان هم تأثیرگذار است. در عین حال خوشه شدن شرکتهای دانش بنیان خصوصیت ها و چالش های خاص خویش را دارد. این شرکت ها به علت ماهیت محصول، سطح پیچیدگی محصولات فناورانه، اندازه بازار و مقیاس اقتصادی تفاوت های زیادی با کسب و کارهای متداول و بالغ دارند و تعداد زیادی از آنها با چالش قرار گرفتن در زنجیره ارزش یک صنعت بزرگتر مواجه اند. قوانینی که در ذیل احکام خود به صورت اختصاصی و صریح از اصطلاحات شبکه سازی یا خوشه سازی فعالیتهای دانش بنیان بهره برده اند قانون «جهش تولید دانش بنیان» مصوب سال ۱۴۰۱ و برنامه توسعه تولید دانش بنیان ذیل ماده ۴۳ قانون «رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» مصوب سال ۱۳۹۴ هستند. علاوه بر این، تجربه نشان داده است که اجرای برخی قوانین همچون «قانون تسهیل رقابت و منع انحصار» مصوب ۱۳۸۷ و قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و پشتیبانی از کالای ایرانی» مصوب سال ۱۳۹۸ می تواند به صورت غیرمستقیم به تقویت خوشه سازی و شبکه سازی کمک نماید. برخی نهادهای اصلی که نقش تأثیرگذاری در خوشه سازی شرکتهای دانش بنیان کشور دارند عبارتند از: معاونت فناوری و نوآوری ذیل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران ذیل وزارت صنعت، معدن و تجارت، صندوق های تأمین مالی پژوهش و فناوری ازجمله صندوق نوآوری و شکوفایی، شتاب دهنده ها و سرمایه گذاران خطرپذیر و مراکز خدمات تخصصی و مشاوره ای همچون کارگزاران دانش و فناوری. نتایج بررسی چالشهای خوشه سازی شرکتهای دانش بنیان نشان داده است که این چالش ها در سه سطح فرهنگی، اجرایی و حقوقی - قانونی قابل توجه هستند. مصادیق این چالشها و برخی راهکارهای پیشنهادی در ادامه عرضه شده است. دسته مصداق چالش راهکار پیشنهادی فرهنگی ضعف در کسب مهارت های فنی و حرفه ای روزآمدسازی محتوای آموزشی ایجاد بانک نیازهای مهارتی کشور با مشارکت وزارت خانه های مرتبط افزایش مشارکت بخش خصوصی در طراحی و عرضه آموزش های فنی و حرفه ای و برون سپاری آموزش های عملی و کارگاهی به مراکز کسب و کار ضعف در مهارت های حل مساله و فرهنگ کار جمعی سوق دادن حمایتها و تشویقها به سمت فعالیتهای جمعی و گروهی در دوران آموزشی روزآمدسازی محتوای آموزشی و پژوهشی ضعف در شناخت حق و حقوق مالکیت ایده ها و سهم مشارکت آموزش حقوق مالکیت فکری به زبان ساده برای دانش آموزان (اختراع، تجارت، نشان تجاری و...) برگزاری دوره های آموزشی حقوق مالکیت فکری، حقوق مشارکت و از این دست برای دانشجویان و اساتید روزآمدسازی رشته ها و برنامه های درسی متناسب با کارآفرینی و فناوری اجرایی شفاف نبودن اولویت های فناورانه با نگاه صادرات محور تصویب و انتشار اولویت های فناورانه مبتنی بر نیازها و فرصتها و تحولات بازار کار توسط شورایعالی عتف و با تاکید بر هم گرایی کلیه نهادهای متولی بخصوص شرکتها، در تعیین و اجرای آنها ضعف در برنامه ریزی فضایی و توجه به اقتصاد فضا بعنوان پیشران شکل گیری خوشه ها ضرورت برنامه ریزی برای توسعه استانی فعالیتهای دانش بنیان با عنایت به مزیتها و الزامات جغرافیایی استانها در چارچوب برنامه هفتم توسعه ضرورت نقش آفرینی جدی پارکهای علم و فناوری در تصمیمات و برنامه های اولویتدار توسعه ای در شورای برنامه ریزی استانها نگاشت نهادی تعیین نقش و جایگاه عملیاتی هریک از متولیان خوشه سازی بخصوص در سطح اجرا و بین پارک های علم و فناوری، پردیسها، شهرک های تحقیقاتی، شهرک های فناوری و شهرک های صنعتی بخشی نگری و کمبود هماهنگی و هم افزایی نهادهای متولی لزوم تأمین مالی هدفمند و پیشگیری از انجام فعالیت های مشابه و موازی برای توانمندسازی برنامه ریزی همگرا به کمک شورای راهبری فناوریها و تولیدات دانش بنیان و استفاده از ظرفیت کارگروه توسعه تولید، تقاضا و صادرات محصولات دانش بنیان تشکیل شده ذیل ماده ۴۳ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر در اجرا و پیگیری ضعف در تعامل و ایجاد حلقه های اتصال بین شرکتهای کوچک و متوسط (با تمرکز بر جایگاه و عملکرد پارکهای علم و فناوری) ضرورت بهبود نقش آفرینی پارکهای علم و فناوری به کمک برخی راهکارهای سیاستی همچون دسته بندی پارکها برپایه کارکرد، ارزیابی عملکرد، تصحیح حمایتها و مداخله دولت در تنظیمگری فعالیت پارکها و راه اندازی پارکهای تخصصی تقاضامحور به کمک بخش خصوصی با هدف تسهیل خوشه سازی و عدم اکتفا به بحث توانمندسازی از راه صرفا برگزاری رویداد یا خدمات مالی ضرورت رسمیت بخشی به نقش کارگزاران علم و فناوری در زیست بوم نوآوری از راه سیاستهای تشویقی و حمایتی افزایش مهارتها و توانمندی های تخصصی کارگزاران فناوری در عرضه خدماتی از قبیل به هم رسانی، دریافت مجوزها، مشاوره های حقوقی و تخصصی، شکستن، توزیع و بازترکیب طرحهای صنعتی بین خوشه ها و حتی صدمه شناسی و رفع مشکلات انسانی و ساختاری شرکتها در یک خوشه حقوقی و قانونی عدم آشنایی کافی شرکتهای کوچک با قراردادهای مشارکت حقوقی عرضه خدمات توانمندسازی و حمایتی هدفمند در تقویت مهارت های مدیریتی و حقوقی به شرکت هایی که ظرفیت قرار گرفتن در خوشه را دارند پشتیبانی از نقش آفرینی کارگزاران دانش و فناوری یا شتابدهنده ها در عقد قراردادهای مشارکت توسعه مدلهای مشارکت شرکتها و دانشگاهها در توسعه خوشه های دانشی و فناورانه استقرار کامل و شفاف نظام مالکیت فکری در کشور و رفع ایرادهای اجرایی نگرانی از حقوق مالکیت فکری تعیین حد و حدود و حقوق داراییهای فکری حاصل از همکاری دستگاههای اجرایی با مخترع حقیقی، دانشگاه، شرکت دانش بنیان یا واحد فناور اتخاذ راهبردهای صریح و شفاف برنامه ای و اجتناب از عناوین کلی و مبهم که به اقدامات سلیقه ای و تفسیری منجر می شود ضعف در برنامه ها و راهبردهای شفاف قانونی و اجرای آنها جهت کمک به شکل گیری خوشه ها تعیین رسته های مهم فعالیت های دانش بنیانی برپایه استان های دارای مزیت و در قالب ظرفیت قوانین و مقررات نظام صنفی توسط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به همراه وزارت صمت برای تصویب در سطح وزیران و ابلاغ به شورای برنامه ریزی استانها تجمیع و مدیریت داده ها و اطلاعات انواع سامانه های به هم رسانی عرضه و تقاضا از قبیل توانیران، نان، سمات، ساتع جهت تحلیل منابع و تسهیل بسترهای شکل گیری خوشه های استانی با عنایت به ملاحظات اقتصاد فضا (به کمک شرکتها و کارگزاران خصوصی فعال در عرصه جمع آوری و تحلیل داده) چالش های شناسایی شده در خوشه سازی شرکتهای دانش بنیان در دو سطح قابل بررسی هستند. در سطح کلان، چالش ها و مشکلات ناظر به خوشه سازی صنایع به نوبه خود بر فناوری ها و صنایع دانش بنیان که بخشی از این نگاشت نهادی هستند هم تاثیر می گذارد. در سطح اختصاصی، برخی چالشها و مشکلات به صورت ویژه و بیشتر از سایرین، در مورد حوزه دانش بنیان مصداق دارند. چالش های کلان خوشه سازی بیشتر از یک دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه ها، بعنوان یک راهبرد نوین مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران کشورهای صنعتی و درحال توسعه قرار گرفته است. سازمان های بین المللی همچون سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) هم طرحهای گوناگونی را از راه توسعه خوشه های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده اند. برپایه تجربیات حاصل شده، کارگاه ها و شرکتهای کوچک به دلایلی همچون انعطافپذیری سازمانی و امکان استفاده از توانمندی های یکدیگر قادرند در مقایسه با شرکتهای بزرگتر نسبت به شکل دهی به خوشه ها موفقتر عمل کنند و هم کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری بیشتری در آنها صورت می پذیرد. با این وجود شرکتهای کوچک و متوسط در اکثر کشورهای جهان با عنایت به تجربه کم در رویارویی با فضای کسب و کار با مشکلات مشابهی روبه رو هستند که در مورد کشور ما هم صادق است. بعضی از مشکلات که در تعاملات شرکت داری با خوشه های بزرگ قابل بررسی و کنترل است در ذیل ذکر شده است: ۱. کمبود دانش اقتصادی، مالی و مدیریتی بخصوص در زمان تأسیس سبب بروز مشکلاتی برای این نوع از شرکتها می شود بگونه ای که گاهی یک فرد مجبور به انجام کارهای تخصصی گوناگونی می شود که خارج از صلاحیت حرفه ای وی است. ۲. به دلیل نبود مراجع حمایت کننده و اثرگذار، صنایع کوچک نمی توانند روی تغییرات محیطی تأثیـر گذارند و همین مساله صدمه پذیری این دسته از صنایع را زیاد می کند. ۳. تأمین منابع مالی برای این شرکتها در مقایسه با شرکتهای بزرگ سخت تر است، بخصوص آنکه بانک ها شرایط سخت تری را از نظر وثیقه و نرخ بهره بالاتری به آنان تحمیل می کنند. ۴. تأمین و حفظ نیروی انسانی از مشکلات همیشگی این بنگاه هاست، چونکه بیشتر متخصصان به فعالیت در شرکتهای بزرگ تمایل دارند و حتی امکان دارد بعد از کسب آموزشهای لازم در صنایع کوچک، آنجا را ترک کنند. ۵. این صنایع نه فقط بیشتر از تجارب مدیریتی بی بهره اند، بلکه امکان استفاده از خدمات مشاوره ای متخصصان کارآمد را هم به لحاظ محدودیت منابع مالی ندارند. ۶. در بیشتر موارد این شرکتهای متوسط و کوچک فاقد هرگونه تشکل حمایت کننده در امور بازاریابی و صادرات هستند و این امر هزینه های صادراتی و ریسک های در رابطه با آن را زیاد می کند. ۷. عدم ساماندهی کامل خطوط ارتباطی و ارتباط منسجم تأمین کالا و قطعات، زنجیره ارزش، بازار، تأمین مالی، همکاریهای دانشی میان بنگاهی و ضرورت دریافت مجوزهای مختلف سبب افزایش زمان استهلاک در این نوع شرکتها و کاهش بهره وری آنها شده است. ۸. تعداد قابل ملاحظه ای از این شرکتها از فناوری های سطح متوسط رو به پایین و قدیمی استفاده می نمایند و دسترسی به فناوریهای نوین ندارند. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در جمع بندی این تحقیق با تکیه بر خوشه سازی و شبکه سازی بعنوان یکی از روش های مهم و کلیدی در توسعه فعالیت ها و صنایع تاکید کرده است که خوشه سازی می تواند به کاهش هزینه های تولید، کاهش قیمت تمام شده محصولات در داخل، افزایش بهره وری، ارتقای کیفیت محصولات و رقابت پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی منجر شود. در کشور ما آمارها از میزان کارآمدی خوشه های صنعتی نشان داده است تنها ۲۱ درصد خوشه های صنعتی مراحل خوشه شدن را به صورت کامل طی کرده اند. در این میان، تنها ۵ درصد از تولیدات بنگاه های تحت حمایت برنامه خوشه، از سطح مکانیزاسیون بالا بهره برده اند و به همین نسبت ۵ درصد دارای نیروی ماهر هستند. کیفیت پایین اغلب محصولات (تنها ۱۲ درصد محصولات از کیفیت بالا برخوردارند) هم تکامل خوشه ها برای رسیدن به معیارهای رقابت جهانی را هم متوقف ساخته است. تنها یک درصد از واحدها در هنگام شناسایی خوشه های کسبوکار در کشور، از فناوری پیشرفته و بالا استفاده می نمایند و ۴۵ درصد واحدها از فناوری پایین استفاده می نمایند. خوشه های دانش بنیان بعنوان جزئی از زنجیره ارزش در کنار و متصل به خوشه های صنعتی هستند، ازاین رو مشکلات و مسائلی که به صورت عمومی و کلی در راه خوشه سازی صنعتی وجود دارد، بر فرآیند خوشه شدن شرکتهای دانش بنیان تأثیرگذار است. برنامه ریزی همگرا با در نظر گرفتن همه ابعاد (به ویژه الزامات جغرافیایی و نقش اقتصاد فضا)، به کمک شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان ضروریست و در این خصوص کارگروه توسعه تولید، تقاضا و صادرات محصولات دانش بنیان تشکیل شده ذیل ماده ۴۳ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر می تواند بازوی اجرایی مصوبات شورا باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب